اشاره:

روز شنبه دوم آذر 98 در برنامه سرچشمه از شبکه پنج سیما، درباره مواضع گروه‌های سیاسی در جنگ مطالبی را طرح کردم که موجب طرح پرسش از سوی جناب آقای اصغر معرفت جو شده است. با توجه به روش ایشان در طرح پرسش، آنچه بعنوان پاسخ وجود دارد را در متن نوشته ام که در ادامه ملاحظه می فرمایید.

درودیان: از اول شهریور سال 59 جنگ آغاز شد.

پرسش آقای معرفت جو: آیا این تاریخ، در اسناد مرکز اسناد دفاع مقدس قید گردیده است؟

پاسخ درودیان: اگر نتیجه تحقیقات اینجانب را قبول داشته باشید، پاسخ مثبت است. اسناد نشان می‌دهد جنگ از مرزهای خوزستان به ویژه در شلمچه از اول شهریور آغاز شد.

درودیان: هیچ سندی در کشور نیست و من ندیده‌ام که قبل از اول شهریور 59، وقوع جنگ را پیش‌بینی کرده باشند.

پرسش آقای معرفت‌جو: پیش‌بینی حزب توده، تغییری در نظر شما دارد؟ پیگیر گزارش سرهنگ کتیبه فرمانده رکن دوم ارتش در پایان تیر 1359 و امیر تراب ذاکری فرمانده یگان اطلاعاتی منطقه جنوب به امام خمینی، اظهارت مهندس غرضی استاندار وقت خوزستان و سرهنگ کتیبه در مجلس اول قبل از 31 شهریور 1359 شده اید؟

پاسخ درودیان: منظورم اسناد رسمی نظامی در کشور، از جمله اسناد ارتش است که تاکید می‌کنند وقوع جنگ را پیش‌بینی کرده بودند. در اسناد ارتش تا کنون بر دو تاریخ تاکید شده است: در کتاب نقش ارتش در 8 سال دفاع مقدس نوشته شده است: در پایان خراداد سال 59، یعنی سه ماه قبل از جنگ، به نتیجه رسیدند که تهدید نظامی عراق برطرف شده و لذا تیپ 37 زرهی و تیپ 2 از لشکر 92 را از مرز به پادگان عقب آوردند. امیر تراب ذاکری افسر اطلاعات لشگر 92 زرهی می گوید: در هفته اول تیر ماه سال 1359 به این جمع بندی رسیدیم که تهدید نظامی عراق بر طرف شده است. سند دوم اظهارات مرحوم امیر قویدل است که در مصاحبه با مجله صف می گوید: سندی را در هیات معارف جنگ مشاهده کرده است ارتش در 15 شهریور 59 وقوع جنگ را پیش‌بینی کرده است. در کتاب‌های منتشر شده بر تاریخ 19 شهریور از سوی لشگر 92 زرهی تاکید شده است. انتظار داشتم در کتاب روزشمار نیروی زمینی ارتش تحت عنوان «؟» اسناد موجود در نیروی زمینی منتشر شود. متاسفانه روزشمار از روز اول شهریور سال 1359 است و هیچ متنی وجود ندارد که پیش از این در اسناد و برآورد تهدیدات عراق آیا احتمال وقوع جنگ پیش بینی شده است یا خیر؟ همچنین در باره ترتیب نیروی ارتش عراق و یگانهای مستقر در مرز ایران چه گزارشی تهیه شده است؟

درودیان: نهضت آزادی از همان سال 59 در مورد جنگ عکس العمل نشان داد.

پرسش آقای معرفت جو: چه عکس العملی؟

پاسخ درودیان: این عبارت بی معنا است و به این شکل مطلبی را بیان نکرده ام. باید در درون جمله قرار بگیرد تا توضیح بدهم.

درودیان: دیدگاه اسراییلی‌ها این بود که انقلاب اسلامی ایران و عراق هر دو درگیر یک جنگ فرسایشی بشوند که آمریکایی‌ها هم از این امر بدشان نمی‌آمد و منطق ادامه جنگ که آمریکایی‌ها مایل به آن بودند تابع همین منطق بود.

توضیحات درودیان: موضوع اساسی تأثیر جنگ بر تضعیف ایران انقلابی و عراق قدرتمند بود که غربیها و حتی کشورهای منطقه، از «جنگ بدون پیروزی» حمایت می کردند، زیرا با پیروزی هرکدام موازنه نظامی تغییر می کرد. این موضوع را در جلسه یاد شده در باره ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر گفته ام.

درودیان: نهضت آزادی پس از فتح خرمشهر می‌گفت باید جنگ را تمام کرد و کنفرانس اسلامی در مراکش هم صندوقی را پیش بینی کرد که غرامت پرداخت گردد. علت این سخن این بود که نهضت آزادی در دوران جنگ فریز شده بود و نمی‌توانست به راحتی فعالیت کند. لذا تمایل داشت جنگ تمام شود.

پرسش آقای معرفت جو: بند سوم اذعان به فعالیت دارد. در مجلس هم فعال بودند. جوّ امنیتی سال60 هم تقریباً منتفی بود. باز هم به فریز اعتقاد دارید؟

پاسخ درودیان: شاید در تدوین به دلیل محدودیت زمان، بخشی از مطالب حذف شده است. نظر یاد شده را درباره موضع کلی نهضت در مخالفت با ادامه جنگ گفته‌ام. به این معنا که نهضت آزادی یک حزب سیاسی بود که باید فعالیت می کرد. جنگ فضای کشور را امنیتی کرد و مانع از فعالیت احزاب می شد. بنابراین بخشی از دلائل مخالفت نهضت با ادامه جنگ، این ملاحظه بوده است.

درودیان: پنجم اسفند 1361 نهضت آزادی بر پایان جنگ به علت برتری ایران تاکید کرد، در صورتیکه پس از فتح خرمشهر عملیات‌های رمضان، مسلم، محرم و والفجر مقدماتی شکست خورده بود.

پرسش آقای معرفت جو: طبق اسناد جنگ، عملیات مسلم شکست خورد؟ در تاریخ فوق عراق بر ما برتری داشت؟

پاسخ درودیان: بنظرم پرسش شما با مقدمات مستند به بحث من نسبتی ندارد. در عین حال اگر گفته ام عملیات مسلم شکست خورد، اشتباه کرده‌ام و عذرخواهی می کنم. بنظرم از فتح خرمشهر تا عملیات فاو، میان ایران و عراق موازنه برقرار بود، ولی با فتح فاو، ایران در موضع برتر قرار گرفت.

درودیان: سال 1361 یکبار،  سال 1362 دو بار، سال 1363 یکبار و سال 1364 دوبار آنان بر پایان جنگ اصرار ورزیدند.

پرسش آقای معرفت جو: در مقابل شش سال که آنان بر پایان جنگِ مطلوب امریکا و اسراییل اصرار ورزیدند و نظرشان صحیح جلوه کرد، هیچ نکته مثبتی مدنظر ندارید؟

پاسخ درودیان: من چنین عبارتی را به این شکل مبهم است بیان نکرده ام، در غیر این صورت از بی‌دقتی در گفتار عذرخواهی می کنم.

درودیان: مفروض نهضت آزادی این بود که امریکا با پایان جنگ موافق است، اما غلط بود و امریکا با ادامه جنگ موافق بود. امام خمینی هم به این نکته توجه داشت و بهمن 1361 فرمود: «امریکا بدنبال تضعیف ایران و یا ایران و عراق است.»

پرسش آقای معرفت جو: امام خمینی در چه تاریخی فرمود؟

پاسخ درودیان: بهمن سال 1361

درودیان: یعنی امام تشخیص داد که خط اصلی که در جنگ دنبال می‌شود، اینکه امریکا بدنبال تضعیف هر دو کشور است. البته خط اسراییل هم همین بود.

پرسش آقای معرفت‌جو: امام خمینی برای ختم جنگِ مطلوب امریکا و اسراییل پس از فتح خرمشهر چه کرد؟

پاسخ درودیان: مرحوم عزت الله سحابی در گفتگوی اختصاصی به من گفت: در فروردین سال 1362، یعنی مدتی بعد از سخنان امام و انجام عملیات والفجر که با هدف تعیین سرنوشت حنگ و پایان دادن به آن بود، با آقای هاشمی صحبت کردم و رفتم در جلسه نهضت آزادی گفتم می‌خواهند جنگ را تمام کنند ولی نمی‌توانند. من با این نظر موافقم. یعنی می خواستیم جنگ را تمام کنیم ولی نمی شد.

درودیان: بنی صدر در زمان خود می گفت با صدام صلح کنیم، چرا که امکان پیروزی نیست، لوازم جنگ مهیا نیست.

پرسش آقای معرفت جو: بنی صدر در چه تاریخی این نکته را گفت؟

پاسخ درودیان: در نامه بنی صدر به امام این موضوع آمده است و احتمالاً در کتاب «جنگ بازیابی ثبات» هم نوشته ام.

درودیان: ارتش هم از لحاظ نظامی همین را می‌گفت که چهار عملیات کرده ایم و امکان پیروزی نیست، لذا ارتش رسماً و کتباً اعلام کرد فقط عملیات ایذایی می تواند انجام دهد.

پرسش آقای معرفت جو: سند مربوطه چیست؟

پاسخ درودیان: در کتاب نقش ارتش در 8 سال دفاع مقدس نوشته شده و در کتاب جنگ بازیابی ثبات هم این موضوع را نقل کرده ام.

درودیان: رجوی در نامه‌ای به بنی صدر نوشت که حکومت با ادامه جنگ می خواهد کار تو را تمام کند.

پرسش آقای معرفت جو: دقیقا چه تاریخی؟ سند مربوطه چیست؟

پاسخ درودیان: سند از خانه تیمی منافقین بدست آمده که در کتاب جنگ بازیابی ثبات به آن اشاره کردم. تاریخ سند در  بهار سال 1360 است که منافقین و بنی صدر بهم نزدیک شده بودند.

درودیان: مرحوم هاشمی رفسنجانی منطق ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر را شکل داده بود. وی از بهمن 1360 گفته بود اگر منافع ایران تامین نگردد، ما وارد خاک عراق می شویم. وی به این نتیجه رسید که راهکار نظامی نتیجه ندارد. لذا قبل از عملیات خیبر گفت: این عملیات را انجام دهید و بروید منزل، بقیه کار با ما.

پرسش آقای معرفت جو: نظر ایشان برای شورای عالی دفاع و فرمانده کل قوا مطبوع بود؟

پاسخ درودیان: موضوع، بحث من نقش و موضع آقای هاشمی بود. سئوال شما ناظر بر امر دیگری است که بدون تحقیق نمی توانم پاسخ بدهم.

درودیان: آقای هاشمی دو اشتباه داشت: یکی اینکه متصور بود اگر با امریکا توافق کنیم، صدام برداشتنی است، اما امریکا چنین قدرتی نداشت. دیگر اینکه فکر می‌کرد با یک پیروزی ما، امریکا و حامیان او متقاعد می‌شوند برای پایان جنگ، که پیروزی فاو آزمونی بود برای تفکر ناصحیح ایشان.

پرسش آقای معرفت جو:

- اگر آمریکا و البته هم پیمانانش قدرت برداشتن صدام را نداشتند، چرا ج.ا.ایران فکر می‌کرد که قدرت حذف و یا تسلط بر صدام را دارد و در این راستا شش سال جنگید و شکست خورد؟

- مرحوم هاشمی یا شخص حقیقی و یا حقوقی دیگری پس از فاو به این اشتباه پی بردند؟ با توجه به حکم فرماندهی ق خاتم الانبیا برای آقای هاشمی در زمستان 1362، چه کسانی در تمام یا بخشی از خطاهای استراتژیک ایشان سهیم اند؟

پاسخ درودیان: من تفکر آقای هاشمی را نقد کرده‌ام، اگر شما در مورد نظر من سئوال دارید، باید بفرمائید. شما سئوال‌های دیگری دارید که با وجود اهمیت آن، ارتباطی با آنچه من گفته ام ندارد.